Nasiona warzyw - jakie wybrać do ekologicznego ogrodu?

By uprawiać w pełni naturalne warzywa nie wystarczy tylko unikać chemicznych nawozów. Ważne jest to jakie nasiona użyjesz do siewu. Na rynku jest ich ogromny wybór, od standardu, przez F1, po ekologiczne. Czym się różnią? Które wybrać? Gdzie zakupić? W tym artykule prześwietlam temat wyboru nasion warzyw.

 

USZLACHETNIANIE NASION

W internecie niejednokrotnie spotkałam się z terminem uszlachetniania nasion. I według Encyklopedii PWN "obejmuje: czyszczenie, sortowanie wg wielkości i gęstości, zaprawianie nasion (zabezpieczenie nasion, kiełków i siewek przed zniszczeniem lub uszkodzeniem przez choroby i szkodniki podczas wschodów), płukanie, inkrustowanie, otoczkowanie nasion, kapsułkowanie, taśmowanie nasion, umieszczanie podkiełkowanych nasion w hydrofilnym żelu (fluid drilling), donasienne stosowanie regulatorów wzrostu oraz pobudzanie (kondycjonowanie) nasion; zabieg ten polega na kontrolowanym uwodnieniu nasion do poziomu odpowiedniego do rozpoczęcia aktywności metabolicznej, ale niewystarczającego do pojawienia się kiełka (następnie nasiona są płukane, suszone i przechowywane); kondycjonowanie zwiększa wigor nasion, pozwala na uzyskanie szybkich i równomiernych wschodów oraz siewek bardziej odpornych na trudne warunki środowiskowe, co może poprawić wielkość i jakość plonu."

Na początku mojej przygody z ogrodnictwem naiwnie myślałam, że bez problemu mogę uprawiać warzywnik w sposób naturalny. Nic bardziej mylnego. W sklepach od groma sztucznych nawozów i środków ochrony roślin, podłoży z dodatkiem NPK oraz nasion z pestycydami i nawozami startowymi. I ciągle chodzi mi po głowie to samo pytanie. Jaki jest sens uprawy własnych warzyw w takich warunkach? W supermarkecie, czy u handlarza na targowisku (tak, u niego też) można takie zakupić, nie brudząc sobie rąk i nie nadwerężając kręgosłupa. Skoro dalej czytasz ten tekst, mój Czytelniku, to sądzę, że jesteś tak samo dociekliwy jak ja i... masz frajdę z własnej uprawy. A możesz nawet mieć więcej: zdrowy plon, pozytywny wpływ na bioróżnorodność, a przy tym na cofanie się niekorzystnych dla środowiska zmian klimatu. Tak niewiele, a zarazem tak wiele.

Wchodząc do sklepu ogrodniczego, budowlanego, czy supermarketu wita Cię ogromna wystawka nasion warzyw, z pięknymi dojrzałymi owocami, z kwiatami w cudownych kolorach na opakowaniach. Ach! Co za widok. Masz ochotę kupić je wszystkie... Stop! Zatrzymaj się i pomyśl, z pewnością nie wysiejesz połowy z tego o czym marzysz, przynajmniej nie w tym roku. Daj sobie czas, dokonaj mądrego wyboru, przeznacz swoje ciężko zarobione pieniądze na odpowiednie nasiona. A oto jakie rodzaje możesz napotkać na swojej drodze:

NASIONA F1

Nazwa F1 oznacza to, że nasiona powstały w drodze krzyżówek. Rośliny z nich wyhodowane tylko w pierwszym roku wykazują zdobyte cechy, a później zostają rozszczepione. Powoduje to, że nie uzyska się dobrego plonu z samodzielne zebranych ziarenek, a tym samym producenci uzależniają nas w ten sposób od siebie. Minusów produkcji i użytkowania tego typu nasion jest więcej. Zostaje zagrożona bioróżnorodność i dawne odmiany, a tym samym zwiększa się liczba szkodników i chorób. Ponadto, pyłek z nasion F1 jest słabszy i mniej różnorodny dla owadów zapylających.

NASIONA OTOCZKOWANE

Otoczkowanie stosuje się w celu powiększenia bardzo drobnych nasion, by ułatwić wysiew. Otoczka przeważnie zawiera chemiczne zaprawy nasienne oraz sztuczne nawozy startowe. By takie nasiona wykiełkowały potrzebują też stałej wilgotności podłoża. 

NASIONA ZAPRAWIONE

Nasiona tego typu w większości są zaprawiane w chemicznej zaprawie nasiennej, różnymi sposobami. Często na opakowaniach można znaleźć też taki termin jak poddane inkrustacji. Jest to jedna z form ich zaprawiania i polega na nałożeniu cienkiej warstwy pestycydów, barwników i lepiszczy. Ostatnio spotkałam się też z nasionami zaprawianymi ekologicznie preparatem X, ale budzi on moje wątpliwości.

NASIONA NA TAŚMIE

Nasiona warzyw na taśmie rozmieszczone są w odpowiednich odległościach od siebie, by nie trzeba było ich przerywać. Wymagają obfitszego podlewania, by celuloza mogła się rozpuścić. Przy kupnie warto zwrócić uwagę, czy nie dodano do nich sztucznych nawozów startowych. Na Instagramie spotykam się z osobami, które same przygotowują nasiona warzyw na taśmie, za pomocą papieru toaletowego.

NASIONA NATURALNE

Natura działa na pewnych zasadach. Roślina wydaje nasiona, by przetrwał jej gatunek. Musi przekazać swoje najlepsze cechy potomkom, inaczej zostanie wyeliminowana. Gdyby zdarzyło się tak, że rozmnoży słabe osobniki to gatunek po prostu nie przetrwa. Wiele lat temu rolnicy i ogrodnicy zaczęli współpracować z naturą, tworząc ogrom odmian roślin, dostosowanych do panujących warunków. I tak powstały rodzime gatunki.
Dlaczego są one tak istotne w naturalnej uprawie? Przede wszystkim są dostosowane do uprawy ekologicznej i do miejscowych warunków oraz wspomagają bioróżnorodność, dzięki zapyleniu przez wiatr i owady. Można z nich pozyskać nasiona do dalszej uprawy, chroniąc tym samym rodzimą kulturę.
Niestety w ostatnim czasie dużo słyszę o zwiększającym się zanikaniu bioróżnorodności, co niesie za sobą przerażające konsekwencje zamierania wielu gatunków zwierząt i roślin. Na szczęście masz wybór.

NASIONA EKOLOGICZNE / BIO

Przy produkcji nasion ekologicznych nie mogą być wykorzystywane nawozy sztuczne i chemiczne środki ochrony roślin, zgodnie z normami UE. Mam naturę detektywa i zrobiłam własne dochodzenie wśród producentów. Według dostępnych mi informacji PlantiCo, Legutko, Toraf i Vilmorin garden mają w swojej ofercie ekologiczne nasiona warzyw z certyfikatem, ze znaczkiem zielonego listka. Napisałam zatem do wyżej wymienionych firm z zapytaniem z jakich krajów pochodzą nasiona z tej serii. Otrzymałam tylko odpowiedzi z dwóch miejsc, ale cieszę się, że były szczere. Firma PlantiCo część nasion produkuje w Polsce, a część we Włoszech i Niemczech. Natomiast Toraf w Polsce i Włoszech. Na stronie Legutko wyczytałam, że produkcja nasion warzyw (nie tylko ekologicznych) i roślin ozdobnych prowadzona jest przez producentów w kraju i za granicą, m.in. we Francji, Włoszech, na Węgrzech, w Chinach i Tanzanii. Niestety rośliny z ziaren z krajów cieplejszych stają się mniej odporne na choroby oraz mogą się gorzej uprawiać. Aby zakupić nasiona ekologiczne, nie trzeba korzystać jedynie z usług dużych korporacji. W naszym kraju istnieją prywatne banki nasion, m.in. Permakultura mająca w ofercie różne gatunki roślin ekologicznych pozyskanych głównie z krajów nadbałtyckich. Pamiętaj, że zawsze możesz dokonać wymiany, jest wielu ogrodników ogłaszających się na forach, którzy udostępnią swoje kolekcje.
Pieczę nad produkcją nasion ekologicznych trzyma Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

 

DAWNE ODMIANY I GATUNKI

Są takie organizacje, które zajmują się odnajdywaniem rodzimych gatunków warzyw, ziół, kwiatów oraz drzewek i krzewów owocowych. W Polsce istnieje Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych, którego celem jest ochrona zmienności genetycznej roślin użytkowych zagrożonych erozją genetyczną. Lokalny Bank Genów Stowarzyszenia Dla dawnych odmian i ras to miejsce, gdzie można nieodpłatnie otrzymać niewielką ilość dawnych odmian, w celu ich rozmnożenia.
Rozprzestrzenianie dawnych odmian i gatunków regulują przepisy. Na stronie Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych można znaleźć listę tych zalegalizowanych w Polsce. Opłaty rejestrowe są bardzo wysokie, na szczęście odmiany regionalne (obrót jedynie w regionie) i amatorskie są nieodpłatne (obrót w małych opakowaniach). Zbigniew Przybylak w swojej książce 200 eko sposobów na zdrowy ogród pisze: "Główną barierą utrudniającą rozprzestrzenianie nasion ginących, zapomnianych roślin zielnych, ale też sadowniczych są przepisy dotyczące tzw. doboru odmian. Chodzi o odgórnie sporządzone rejestry określające jakie odmiany, gatunki roślin wolno rozprzestrzeniać i co się z tym wiąże jakie nasiona, sadzonki i jaki materiał szkółkarski mogą trafić do obrotu w sklepach." Dawne odmiany i gatunki można otrzymywać na zasadzie darowizny lub wymiany.

WŁASNE NASIONA

Zanim zaczniesz zbierać własne nasiona od roślin, warto odrzucić te, które zostały wyhodowane na bazie uszlachetnienia materiału siewnego. Najlepiej zainwestować w odmiany i gatunki dawne dlatego, że są one odporniejsze i dostosowane do naszego klimatu. Nasiona warzyw zbiera się w różny sposób, zależnie od gatunku, np. na buraka, marchew, czy pietruszkę otrzymuje się w uprawie dwuletniej, a por i jarmuż zimuje się, aby zakwitły wiosną. Przy zbiorze nasion pomidorów ważne jest zachowanie odstępu upraw, by się nie krzyżowały. Najważniejsze, by zbierać dojrzałe ziarna od roślin najładniejszych, bez oznak chorobowych i podczas ładnej pogody oraz przechowywać je w papierowych torebkach.

NATURALNE ZAPRAWIANIE NASION

Nasiona warzyw można zaprawiać własnoręcznie naturalnymi sposobami, by ochronić je przed chorobami. Oto kilka sposobów:

✓ popiół drzewny - nasiona miesza się z popiołem z drzew liściastych, można dodać też napar z rumianku lub trochę deszczówki, albo wysiewać bezpośrednio w rowki; najlepszy dla marchwi, pietruszki, skorzonery i cebuli

✓ rumianek - moczyć w zimnym naparze lub odwarze przez kilka minut; najlepszy dla grochu, bobu, fasoli, rzodkwi i rzodkiewki

✓ kozłek lekarski - moczyć w zimnym naparze przez kilka minut; najlepszy dla selera, pomidora, cebuli, porów i ziemniaków

✓ mączka bazaltowa - obtaczać w pyle kilka dni przed wysiewem
✓ nadmanganian potasu -  moczyć przez 20 min w roztworze (3g/10l wody)

"W ogrodzie uprawianym ekologicznie przez długi czas, także charakteryzującym się dużą bioróżnorodnością, gdy dodatkowo wysiewamy własne nasiona, ich zaprawianie przed siewem przestaje być potrzebne, bo zdrowe nasiona są odporne na choroby."

Zbigniew Przybylak

W JAKI SPOSÓB JA KUPUJĘ NASIONA?

Przede wszystkim robię czystkę w paczuszkach, które mam już w domu. Potem planuję warzywnik, a następnie listę zakupów. Kupuję maksymalnie 2 paczki nasion z danego gatunku. Wysiewam tak, by nie przerywać siewek, nie tracąc przy tym czasu i pieniędzy. Z gotową listą zakupową i kawą zasiadam przed komputerem, przeglądając nasiona u producentów. Najczęściej, właśnie w ich sklepach on-line dokonuję zakupu większości towaru za jednym razem (często nie płacąc za dostawę przy dużym zamówieniu). W razie pytań, piszę maila. Kupuję rozsądnie, z domu, bez ogromnych pokus. Kiedy tylko mogę wybieram nasiona ekologiczne, ewentualnie standard. W tym roku chcę uzyskać ziarenka z banku nasion.

Planowanie warzywnika 2020

Planowanie warzywnika to jedno z najważniejszych zadań w uprawie własnych warzyw. Pozwala na przeanalizowanie potrzeb, ułatwiając sporządzenie listy zakupowej, a tym samym dokonywania przemyślanych zakupów. Dobrze zaplanowany warzywnik zwiększa szansę na ochronę roślin przed szkodnikami i chorobami. Planowanie naprawdę pozwala uniknąć wielu problemów. Zobacz jak ja to robię.

W tegorocznym warzywniku przewiduję trochę zmian. Na pierwszy rzut idzie przerobienie kompostownika, z jednej na dwie komory. Będzie dostosowany tak, bym mogła z niego samodzielnie korzystać i by przerzucanie kompostu nie sprawiało tak dużego problemu. Drugą zmianą będzie stworzenie stałej ścieżki z płyt chodnikowych, bym nie traciła czasu i energii na wyrywanie chwastów.

W tym roku, tak jak w poprzednim, stawiam na uprawę intensywną. Dzięki niej zagony nie są puste i nie ma tyle chwastów, jest za to więcej różnorodnego plonu i zwiększa się bioróżnorodność w moim ogrodzie. Uprawa intensywna polega na wysiewie przedplonu (warzywa o krótkim okresie wegetacji), plonie głównym (warzywa o długim okresie wegetacji lub ciepłolubne) i poplonie (nawóz zielony lub warzywa zimnolubne). Taki rodzaj uprawy powinien być dobrze zaplanowany, a doświadczenie z zeszłego roku nauczyło mnie, że przy takich zmianach klimatu jakie obecnie mamy, muszę mieć plan B na każdą ewentualność.

W planowaniu warzywnika wzięłam pod uwagę płodozmian, allelopatię (jak zawsze korzystam z tabelki ze strony Maja w ogrodzie), długość wegetacji i wielkość warzyw oraz rośliny pułapkowe i odstraszające szkodniki. Na swoim Instagramie opublikowałam relację, gdzie mówię krok po kroku jak zaplanowałam tegoroczny warzywnik.

W tegorocznym warzywniku będzie uprawa pionowa pomidorów wysokich i ogórków konserwowych, po obu stronach warzywnika. Jesienią posadziłam już szparagi i czosnek w miejscu, gdzie mają być pomidory. Dosadzę tu jeszcze bazylię, by przyciągnęła owady zapylające. Na tym zagonie będzie jeszcze dużo pora (w końcu z własnej rozsady) i seler. W przedplonie sałata, a w poplonie wersja zimowa i szpinak. W pobliżu cukinia. 

Na kolejnym zagonie w przedplonie groch, a po nim papryka. Pietruszkę wysieję w marcu jak pogoda pozwoli. Na obrzeżu dynia, by mogła piąć się po płotku, a nawet po trawie. Poplonem tu będą warzywa zimnolubne. 

Przed truskawkami chcę posadzić poziomki dla Córci i dosadzić w tym miejscu czosnek wiosenny. W linii dzielącej truskawki od ziemniaków posadzę bób. W przedplonie szpinak, a w poplonie żyto ozime. Na obrzeżu kukurydza i dynia. 

Na ostatnim zagonie w przedplonie bób i rzodkiewka. Potem wszystkie warzywa w śródplonie: fasola z burakami, marchew z koprem, a pomiędzy nie cebula oraz ogórki ze słonecznikiem. W poplonie gryka, która pochodzi z rodziny rdestowatych i nie będzie miała negatywnego wpływu na przyszłoroczny plon. 

W całym warzywniku chcę też wysiać rośliny pułapkowe, tj. aksamitki na ślimaki i nagietki na mszyce.

A jak Twój warzywnik? Zaplanowany już?

Dokarmianie ptaków - jak stworzyć odpowiednią mieszankę?

Zdrowy ogród to taki, w którym zachowana jest bioróżnorodność, bogata w różne gatunki roślin i zwierząt, w tym ptaków, które pomagają zwalczać szkodniki. Jednym ze sposobów przyciągnięcia skrzydlatych przyjaciół do własnego ogrodu jest ich regularne dokarmianie jesienią i zimą. Jak stworzyć mieszankę dla ptaków, by dostarczyć im odpowiedniej ilości i jakości składników pokarmowych niezbędnych do przetrwania w trakcie zimy? Odpowiedź znajdziesz w tym artykule.

STWÓRZ ODPOWIEDNIĄ MIESZANKĘ DLA PTAKÓW

Odpowiednio przygotowana mieszanka dla ptaków powinna zawierać wysokoenergetyczne nasiona, tj. mozgę kanaryjską, słonecznik, konopie, ziarno Nigru (olejarka abisyńska), krokosz, rzepak i rzepik. Natomiast dla poprawy trawienia - ostropest i siemię lniane oraz węglowodany w postaci prosa, sorgo, owsa, pszenicy, orzechów i suszonych owoców. Na upierzenie ptaków najlepsze działanie ma gryka. Nie wszystkie wymienione składniki nadają się dla każdego gatunku ptaków, niektóre mają mniejsze dzioby, lub preferują miękkie pokarmy. Do miękkojadów zaliczają się kosy, kwiczoły, raniuszki, kopciuszki i jemiołuszki. Zięby, mazurki, wróble, czy sikorki preferują też ziarna miękkie lub małe. Ptaki wykazują również swoje preferencje żywieniowe. Bardziej skuszą się na słonecznik, ziarno Nigru, konopie i mozgę kanaryjską oraz orzechy bez soli.

Pierwszym krokiem do przygotowania mieszanki dla ptaków jest obserwacja własnego ogrodu. Dzięki temu będziesz wiedzieć jakie ziarna użyć. U mnie goszczą sikorki, kosy, drozdy, kruki, wróble i szpaki. To głównie dla nich wsypuję odpowiednią mieszankę, ale też od czasu do czasu dorzucam coś dla innych gatunków, by też zwabić je do swojego ogrodu.
Poniżej przedstawiam różne gatunki ptaków. Możesz powiększyć zdjęcie klikając na nie.

Czasopismo Gardeners' World - edycja polska, styczeń - luty 2015, s. 82-83.

Proporcje składników jakie powinny znaleźć się w mieszance zależą przede wszystkim od pory roku. Przy mroźnych zimach ważne będą ziarna oleiste, by ptaki otrzymały dużo energii. Natomiast jesienią należy dołożyć do karmy więcej roślin wysokobiałkowych dla budowy mięśni i skrzydeł. Wiosną najlepiej wzbogacić pokarm w konopie i mozgę kanaryjską, by wpłynęły korzystnie na śpiew i lęgi. 

Jakie składniki powinny znaleźć się w odpowiedniej mieszance dla ptaków?

. ziarna oleiste	słonecznik, konopie, krokosz, rzepak, rzepik
ziarna wysokobiałkowe	ziarno nigru, gryka, mozga kanaryjska
węglowodany	proso czerwone i żółte , sorgo białe i czerwone, owies, pszenica, orzechy, suszone owoce
dla poprawy trawienia	ostropest, siemię lniane

Spotkałam się także z innymi dodatkami do mieszanek dla ptaków, tj. mak, soja, groch kukurydza, soczewica.

GOTOWE MIESZANKI DLA PTAKÓW

W moim ogrodzie stosuję gotową mieszankę dla ptaków przygotowaną przez Semini. W bawełnianej torbie (co jest ogromnym plusem) można nabyć trzy różne karmy dla dzikich ptaków. Porcja zdrowia jest przeznaczona dla wróbli, mazurków, szczygłów, sikor, dzięciołów i innych dzikich ptaków, serwowana zimą. Tłustym kąskiem będą zajadały się sikorki, wróble, mazurki, zięby jer, gile, sójki, szczygły, szpaki, makolągwy, trznadle i inne. Także ptaki, które rzadko zimują w Polsce potrzebują energetycznego i oleistego pokarmu - czyże, jemiołuszki, kopciuszki, kosy, rudziki, kwiczoły. Tłusty kąsek najlepiej serwować podczas mroźnej zimy. Owocowy deser to przysmak dla miękkojadów, czyli kosów, kwiczołów, raniuszek, kopciuszek, jemiołuszek oraz ptaków, które owoce uwielbiają, jak czyże, dzwońce, szpaki i gile.

 

KARMNIK DO OBSERWOWANIA PTAKÓW

Pomyślałam, że ciekawie będzie oglądać przylatujące do nas dzikie ptaki z bliska i zamówiłam mały, przezroczysty karmnik, który przyczepia się przyssawkami do szyby. Niestety ptaki przylatujące do mojego ogrodu, nie były nim zainteresowane. Korzystają z kompostownika i karmnika z zasobnikiem, który mam już 3 lata i świetnie się sprawuje.
Zatem przezroczysty karmnik oddam pierwszej zalogowanej osobie, która w komentarzu wyrazi chęć i poda adres e-mail.